DOM RODZINNY
Jerzy Dobrowolski urodził się w rodzinie polsko-ormiańskiej 23. czerwca 1879 w Kolińcach w powiecie Tłumacz. Jego ojciec Zenon Mieczysław Dobrowolski h. Leliwa był Powstańcem Styczniowym. Matka, Michalina z Łukasiewiczów była działaczką społeczną i filantropką. Zapamiętano jej niezwykłą dobroć. Z inicjatywy Michaliny Dobrowolskiej, w obecności i za aprobatą założycielki zgromadzenia Sióstr Niepokalanek s. Marceliny Darowskiej powstał w 1910 r. działający do dziś związek byłych uczennic Sióstr Niepokalanek Koleżeńskie Zjednoczenie Jazłowieckie.
Babcia Jerzego, Zofia była siostrą Grzegorza Teodorowicza, ojca Józefa Teodorowicza, arcybiskupa Ormian. Tradycje patriotyczne, bliskie relacje z Jazłowcem i rodzinne z Józefem Teodorowiczem wpłynęły na wybory i postawę Jerzego i jego rodzeństwa. Wszystkich cechowała ofiarność i niezłomność. Dwie siostry wybrały życie zakonne. Ludwika (siostra Zenona od Zbawiciela) wstąpiła do zgromadzenia Sióstr Niepokalanek w Jazłowcu. W 1933 została przełożoną generalną Zgromadzenia i funkcję tę pełniła przez 20 lat. Bronisława (siostra Jadwiga od Jezusa) została misjonarką. W grudniu 1919 r., wyjechała na Trynidad, gdzie przez ponad 30 lat niosła pomoc trędowatym. Najmłodsza z sióstr Maria w okupowanym Lwowie prowadziła rodzinny pensjonat Zacisze, który stał się azylem dla wielu ukrywających się. Maria zaangażowała się w działalność konspiracyjną, była żołnierzem ZWZ-AK. 5 września 1942 roku została zaaresztowana. Po kilku miesiącach strasznych przesłuchań, podczas których nikogo nie wydała, skazano ją na karę śmierci. Została wywieziona do obozu koncentracyjnego w Majdanku, a potem do Ravensbrück. Za działalność konspiracyjną w AK do niemieckiego obozu koncentracyjnego w Oranienburgu trafił także brat Jerzego – Bolesław (1884–1944), wcześniejszy zesłaniec i uczestnik wojny polsko-bolszewickiej.
Jerzy Dobrowolski był dwukrotnie żonaty. Pierwszą żoną była Stefania z Mochnackich. Po jej przedwczesnej śmierci ożenił się z Elżbietą z Dembowskich (1888–1966). Mieli syna Antoniego (1920-2003).
KARIERA WOJSKOWA
Płk inż. Jerzy Dobrowolski był absolwentem Wydziału Dróg i Mostów Politechniki Lwowskiej i Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie. Do 1918 r. służył w armii austriackiej, zasłynął zestrzeleniem armatnim strzałem rosyjskiego balonu obserwacyjnego. Walczył m.in. w Bitwie Gorlickiej, na froncie rosyjskim i włoskim. Był dwukrotnie ranny. 21. listopada 1918 r. ochotniczo wstąpił do Wojska Polskiego. Uczestniczył w obronie Lwowa 1918-19: “Komenda nad artylerią południowego odcinka po wydostaniu się spod inwazji ukraińskiej, potem dowództwo 2 dywizjonu 5 p.a.p podczas ofensywy ukraińskiej” i w wojnie polsko-bolszewickiej.
Od 4.sierpnia 1919 r. płk inż. Jerzy Dobrowolski był dowódcą garnizonu w Jarosławiu, równocześnie komendantem baterii saperów. Od 12.sierpnia 1920 r. płk inż. Jerzy Dobrowolski był Okręgowym Inspektorem Artylerii przy Dowództwie Okręgowym grupy Pomorze w Grudziądzu.
W roku 1921 został pierwszym dowódcą nowo sformowanego 10 Pułku Artylerii Ciężkiej w Przemyślu i pełnił tę funkcję do 1925. W latach 1925 do 1927 był dowódcą 6 Pułku Artylerii Ciężkiej we Lwowie. Od maja 1927 do 1929 był dowódcą 6 Grupy Artylerii. Jako dowódca był lubiany i szanowany.
W roku 1928 został “odkomenderowany na kurs dowódców wyższych jednostek artylerii przy Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie”. Były to tzw. “kursy generalskie”. 14. lutego 1929 płk Jerzy Dobrowolski został przeniesiony w stan spoczynku.
PRZEDSIĘBIORCA
Na ile pozwalały wydarzenia dziejowe płk inż. Jerzy Dobrowolski pracował jako inżynier i przedsiębiorca. Na tym polu miał także znaczące dokonania. Swoją karierę zawodową rozpoczął jeszcze na studiach, przy budowie kolei Lwów-Podhajce na zlecenie inżyniera Gwalberta Ziembickiego. Kolejnym ważnym zleceniem było wykonanie planów parcelacyjnych gruntów położonych między ulicami Kadecką, a Wulecką we Lwowie dla Jana Dylewskiego, prezesa apelacji lwowskiej. Później Jerzy Dobrowolski sprawował funkcję zarządcy majątków ziemskich na Podolu i Wołyniu. Jego firma Przedsiębiorstwo Budowy Dróg inż. Jerzy Dobrowolski modernizowała m.in. góny odcinek ul. Łyczakowskiej i linię tramwajową do dworca kolejowego we Lwowie.
Firma rozwijała się. Jako Przedsiębiorstwo Techniczne inż. Jerzy Dobrowolski budowała m.in. wodociąg w Sanoku i zbiornik wodny w Trepczy.
W archiwalnej dokumentach sanockich wodociągów zachowała się m.in. korespondencja inż. J. Dobrowolskiego z władzami miasta. Wynika z niej, że przy realizacji zlecenia brane było pod uwagę dobro lokalnej społeczności, dlatego zatrudniani byli miejscowi pracownicy.
W Sanoku zobaczyć można dziś nazwisko Jerzego Dobrowolskiego na historycznej tablicy upamiętniającej twórców wodociągów. W 1938 r. Przedsiębiorstwo Techniczne inż. Jerzy Dobrowolski wygrało przetarg na regulację potoku Zofiówka.
Jako inżynier i zarządca nieruchomości Jerzy Dobrowolski dbał o dobra i interesy Zgromadzenia Sióstr Niepokalanek. Trzymał pieczę nad należącymi do zakonu nieruchomościami, a także pilnował wierzytelności Zgromadzenia.
II WOJNA ŚWIATOWA. SEMPER FIDELIS
We wrześniu 1939 roku od razu stanął w obronie ojczyzny z bronią w ręku, broniąc Lwowa przed Niemcami. Po agresji ZSRR z pobudek patriotycznych, bo tak rozumiał swoją żołnierską powinność pozostał we Lwowie na posterunku odmawiając ewakuacji ze sztabem generała Władysława Sikorskiego. Przez generała Mieczysława Borutę-Spiechowicza został mianowany I Komendantem ZWZ AK Okręgu Lwów. Posługiwał się pseudonimami m.in. “Inżynier” i “Wilno”. 9. grudnia 1939 został aresztowany przez NKWD we Lwowie. Przez długi czas jego los był nieznany. Na polecenie Naczelnego Wodza gen. Władysława Sikorskiego i Komendanta Głównego ZWZ-AK gen. Stefana Grota-Roweckiego podjęto poszukiwania. Według danych Wyw.Obr.M.O.N w Londynie z sierpnia 1943 r. , po przesłuchaniu świadków ustalono, że płk. Jerzy Dobrowolski do października 1940 r. więziony był w “Brygidkach”. Po ujawnieniu jego prawdziwej funkcji Komendanta ZWZ AK Okręgu Lwów został przeniesiony do więzienia na Zamarstynowie, gdzie NKWD przeprowadzało specjalne śledztwa w sprawach politycznych.
Okoliczności śledztwa, data i miejsce śmierci pozostawały nieznane dla rodziny i badaczy historii, aż do lat 90-tych dwudziestego wieku.
W świetle najnowszych źródeł płk inż. Jerzy Dobrowolski po aresztowaniu, brutalnym śledztwie i torturach nie załamał się, nikogo nie wydał i został rozstrzelany w dniu 26. czerwca 1941 w więzieniu przy ul. Zamarstynowskiej we Lwowie.
Wyrokiem sądu NKWD, “jako kadrowy oficer austriackiej i polskiej armii, za aktywną działalność przeciwko klasie robotniczej, jako wróg narodu “ rozstrzelany 26. czerwca 1941 r.
Okręg Żołnierzy Armii Krajowej Obszaru Lwowskiego im. ”Orląt Lwowskich” Pamiętamy!
To dzisiaj 12 grudnia 1939 roku aresztowany został płk. w st. sp. Jerzy Dobrowolski, który był komendantem POWW (Polskiej Organizacji Walki o Wolność, jednej z pierwszych konspiracyjnych organizacji we Lwowie podczas I okupacji sowieckiej). Dokonało tego NKWD. Płk Jerzego Dobrowolskiego umieszczono w Brygidkach Lwowskich, a potem zamordowano w dniu 26 czerwca 1941 roku – tak uważa prof. Jerzy Węgierski. Chwała Bohaterowi Lwowskiemu!
“Na polecenie władz niemieckich wszystkie zwłoki zostały umieszczone w jednym ogromnym grobie na podwórzu więzienia, a następnie zabetonowane. W 1993 r. władze Ukrainy ekshumowały masowy grób przy ul. Zamarstynowskiej, a w dniu 31.07.1994 r. we Lwowie odbył się uroczysty pogrzeb ofiar. “ (…). (Śledztwo w sprawie zbrodni komunistycznej z 2017 r. IPN Oddziałowa Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Katowicach, Sygn. Akt S 100.2016.Zk)
W zasobach Hoover Institution Library & Archives zachowana jest relacja współwięźnia, ppor. Tadeusza Pawlikowskiego (…)”Płk Jerzy Dobrowolski, aresztowany w końcu 1939 roku, jeszcze na prawosławną Paschę 1941 roku siedział w Małych Koszarach na Zamarstynowie. W wieloosobowej celi w imieniu polskiej grupy więźniów składał życzenia Ukraińcom – braciom i synom jednej ziemi”.
Za męstwo, heroizm i zasługi dla Ojczyzny płk Jerzy Dobrowolski został odznaczony dwukrotnie Krzyżem Walecznych i 10 listopada 1928r. Złotym Krzyżem Zasługi, a pośmiertnie Virtuti Militari V klasy (Londyn 11 listopada 1942 r.).
Źródła:
https://baza.muzeum-ak.pl/okregi/okreg-lwow/
https://www.facebook.com/zwiazek.ak.lwow/posts/922722864604210/
https://pl.wikipedia.org/wiki/Jerzy_Dobrowolski
https://pl.wikipedia.org/wiki/10_Pu%C5%82k_Artylerii_Ci%C4%99%C5%BCkiej_(II_RP)
https://jerzydobrowolski.com/tradycja-rodzinna/
https://www.sokolsanok.pl/historia/sanoczanie-2
https://www.niepokalanki.pl/index.php/91-menu-kafelki/144-kzj
https://histmag.org/Sztandar-Obroncow-Lwowa-odnaleziony-po-75-latach-10027
https://przystanekhistoria.pl/pa2/teksty/74873,Zalazki-oporu.html
„Gregorian” 1-2/1937.
https://www.hoover.org/library-archives, Hoover Arch., Anders, B.35,no 615, ppor. Tadeusz Pawlikowski, relacja, k.1., za Elżbieta Kotarska “Proces czternastu”, Warszawa 1998, s.218.
Jerzy Węgierski, Lwów pod okupacją sowiecką 1939-1941
Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego (IPMS) Studium Polski Podziemnej
Stalin and Europe: Imitation and Domination, 1928-1953, ed. Timothy Snyder, ed.Ray Brandon,Publisher Oxford University Press, July 2014